Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşen bir düzen değildir. Ahbaplık, sosyete ortamında insanoğluın hakikat elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Doğruluk kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, sosyal dirimın gerçekleşmesini getirmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin mukabilsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, kategorik namuslu kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete ortamında insanoğluın hareket ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte ahbaplık, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-huy ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli fikir ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten mütalaalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini getirmek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların hepsidür. Henüz yaygın bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal yaşyalnız düzenidir. Ahbaplık Söz Anlamı Ahbaplık kelimesi Arabi “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na gereğince ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Uygulayım Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu derunin hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi ortamında zemin olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus meydan kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun kafalıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kırat yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeşim nitelikteki tam durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık meydanında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek derunin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve para cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları kadar çeşitli ahbaplık dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal mütalaaleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir yaşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal dirimı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet ortamında bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Pratik Yarar (Içtimai İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun teamül amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile sosyete ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun bünyesından meydana gelen ihtiyaçlarını mukabillamaya çaldatmaışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni dirimın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun saf bünyesına ve bundan sonra mevrut ihtiyaçlarına yönlü sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de kapalıdır; soylu erki yoksulluklara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir düzenleme altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla doğruluk, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü çeşitli anlamda kullanılır. Doğruluk gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında şahsi bir özelliği deyimler. Kişi her dem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni bayılmak yolunda sakır sakır ve değkârmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk kavramı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık meydanında hukuki kırat olarak lügat konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini deruneren kurallar tamü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve giymek durumunda bulunduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir sosyete düzenini derunerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzum mevcut düzeni savunmak, gerekse onu değkârtirmeyi meşrulaştırmak derunin her dem adalete kafavurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta mukabilmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut ahbaplık düzenlerinin kendisine yönlü olup olmadığı açısından bir kırat ve istimara ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve menfi mukabillıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon balans ortamında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşyalnız uyacak, hem de bu sosyal dirimın amerikan barış ortamında sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.